Bước sang đợt tấn công thứ ba của chiến dịch Điện Biên Phủ từ ngày 01/5/1954 đến 07/5/1954, Quân đội nhân dân Việt Nam tập trung hỏa lực tấn công vào khu trung tâm Mường Thanh làm cho quân Pháp hoang mang, hoảng sợ. Những ngày cuối của trận chiến, quân Pháp chỉ còn biết chống trả yếu ớt trước sức mạnh như vũ bão của quân đội nhân dân Việt Nam. Pháo của ta tiến sát vào khu trung tâm, khống chế bầu trời, không một chiếc máy bay nào của Pháp có thể hạ cánh để tiếp tế lương thực, thực phẩm… Phạm vi chiếm đóng của thực dân Pháp ngày càng bị thu hẹp. Đến ngày 3/5/1954, cả tướng Navarre và tướng Cogny đều nhận định chiến sự ở Điện Biên Phủ không còn sức chiến đấu nên ra lệnh cho De Castries mở kế hoạch chim biển rút sang vùng Thượng Lào. De Castries ra lệnh phá hủy toàn bộ phương tiện, máy móc, chỉ để lại lương thực trong 3 ngày cùng toàn bộ số binh lính bị thương, số còn lại chia làm 3 cánh quân rút sang vùng Thượng Lào. Nhưng cuộc rút lui đó chỉ có trong tưởng tượng trước sức mạnh chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam. Đầu giờ chiều ngày 7/5/1954, De Castries đã gọi điện cho tướng Cogny ở Hà Nội báo cáo tình hình nguy cấp và nhận được lệnh không được hàng, không được để bắt sống, hãy tự sát. Tưởng rằng cấp dưới tuân lệnh mình nhưng cả Cogny và Navarre đều không ngờ ngay sau cuộc điện thoại đó, De Castries đã gọi cho vợ mình ở Hà Nội. Trong cuộc nói chuyện, vợ của De Castries còn nghe rõ qua điện thoại tiếng nổ của đạn pháo và cảm nhận được sự điềm tĩnh qua giọng nói của De Castries: “Em yên tâm, đừng lo ngại gì. Anh sẽ bị bắt làm tù binh, anh sẽ trở về gặp em!”. Trong khi các tướng lĩnh của Pháp ở Hà Nội nghĩ rằng De Castries đã tự thủ ở Điện Biên Phủ thì vợ của ông vẫn giữ niềm tin De Castries còn sống.

Đến 17h ngày 7/5/1954, chiến dịch Điện Biên Phủ giành thắng lợi hoàn toàn, ta đã bắt sống tướng De Castries và toàn bộ Bộ tham mưu ngay chính căn hầm của Sở chỉ huy. Toàn bộ binh lính được áp giải về Thanh Hóa, riêng De Castries và 20 viên sỹ quan được áp giải về Tuyên Quang. Ngày 3/9/1954, De Castries cùng binh lính được trả tự do nhờ chính sách khoan hồng của Quân đội nhân dân Việt Nam. Như vậy De Castries đã giữ đúng lời hứa với vợ là trở về, nhưng trở về với tư cách là một kẻ bại trận.

Tài liệu tham khảo:

1. Hồ sơ di tích Hầm De Castries – Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ
2. Tài liệu thuyết minh di tích Hầm De Castries – Bảo tàng chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ
3. Hội thảo quốc gia về kỷ niệm 50 năm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ và công cuộc đổi mới, phát triển đất nước – Viện khoa học xã hội Việt Nam và Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh Điện Biên, năm 2004
4. De Castries và Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, năm 2013
5. Theo báo Paris Match số 208 từ ngày 14-22/5/1954